1. KIẾN THỨC VỀ KHÍ TƯỢNG
   1. Thuật ngữ Khí tượng-Thủy văn
   2. Mây
   3. Nhiệt độ
   4. Nắng nóng
   5. Gió
   6. Mưa
   7. Bão và áp thấp nhiệt đới (ATNĐ)
   8. Dông – Tố - Lốc – Vòi rồng
   9. Mưa đá
   10. Hạn
   11. Phân khu vực dự báo thời tiết
2. KIẾN THỨC THỦY VĂN
   1. Thuật ngữ thủy văn
   2. Lũ
   3. Lụt, úng
   4. Nước dâng do bão
   5. Lũ quét
   6. Cấp báo động, tín hiệu lũ
   7. Các bản tin dự báo lũ
3. BIỆN PHÁP PHÒNG, TRÁNH, ỨNG PHÓ THIÊN TAI
   1. Đối với bão và ATNĐ
   2. Ứng phó với bão, áp thấp nhiệt đới
   3. Đối với lũ và triều cường
   4. Đối với động đất, sóng thần
   5. Đối với lốc xoáy, gió giật
4. BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
   1. Những vấn đề về Biến đổi khí hậu
   2. Thuật ngữ về biến đổi khí hậu

II. KIẾN THỨC THỦY VĂN

2.1. Lũ:

- Lũ diễn ra trên các sông, kênh, suối vừa và nhỏ

Lũ trên các sông suối vừa và nhỏ ở miền núi thường lên xuống nhanh, tốc độ chảy lớn và thời gian một trận lũ ngắn, thường chỉ kéo dài không quá 2-3 ngày. Thời gian lũ lên, từ vài giờ cho đến 10-15 giờ, còn thời gian lũ xuống từ một đến vài ngày (hình 7).

- Lũ diễn ra trên các sông lớn

Lũ ở hạ du các sông lớn thường lên từ từ, cường suất lũ lên bằng khoảng vài centimét đến vài chục centimét trong một giờ. Thời gian một trận lũ kéo dài từ vài ngày cho đến vài tháng

- Sự phân bố mùa lũ

Mùa lũ trên các sông Bắc Bộ đến Nam Trung Bộ có xu hướng xuất hiện muộn dần từ Bắc vào Nam (Hình 8):

+ Bắc Bộ: từ tháng 6 đến tháng 10;

+  Bắc Trung Bộ (từ Thanh Hóa đến Hà Tĩnh): từ tháng 7 đến tháng 11;

+ Trung và Nam Trung Bộ (từ Quảng Bình đến Ninh Thuận): từ tháng 9 đến tháng 12;

+ Bình Thuận, Nam Bộ và Tây Nguyên: từ tháng 6 đến tháng 11.

Hình 8: Mùa lũ ở các khu vực

- Lũ tiểu mãn là loại lũ do mưa rào vào khoảng tiết tiểu mãn (cuối tháng 5) hàng năm gây ra (hình 8). Lũ tiểu mãn thường không lớn nhưng là nguồn cung cấp nước rất quan trọng cho sản xuất, các hồ chứa và đặc biệt là các hồ chứa thuỷ điện, vì vào thời kỳ này thường nắng nóng, mưa ít, nguồn nước các hồ chứa đã cạn kiệt. Tuy vậy, cũng có khi lũ tiểu mãn khá lớn, gây ra những thiệt hại đáng kể (trận lũ tháng 5/1986) ở Trung Bộ.

- Lũ chính vụ là lũ xuất hiện vào giữa mùa lũ, thường là lũ lớn nhất trong năm nên dễ gây ngập lụt, làm thiệt hại đáng kể về người và của cải. Trên các sông Bắc Bộ, lũ chính vụ thường vào các tháng 7, 8; các sông Trung Bộ, thường vào tháng 10, 11; các sông Nam Bộ, Tây Nguyên, thường vào tháng 9, 10.

- Lũ cuối vụ là lũ xảy ra vào cuối mùa lũ, thường không lớn. Tuy vậy, cũng có năm, có nơi lũ cuối vụ là lũ lớn nhất trong năm. Lũ trên các sông Bắc Bộ, Nam Bộ có thể xuất hiện muộn, vào tháng 11; ở Trung Bộ và Tây Nguyên vào tháng 12 hoặc tháng 1 năm sau.

- Phân cấp theo độ lớn của đỉnh lũ

Căn cứ vào độ lớn đỉnh lũ trung bình nhiều năm, có thể chia ra các cấp lũ như sau (hình 9):

+ Lũ nhỏ là lũ có mực nước đỉnh lũ thấp hơn đỉnh lũ trung bình nhiều năm;

+ Lũ vừa là lũ có mực nước đỉnh lũ đạt mức đỉnh lũ trung bình nhiều năm;

+ Lũ lớn là lũ có mực nước đỉnh lũ cao hơn mức đỉnh lũ trung bình nhiều năm;

+ Lũ đặc biệt lớn là lũ có đỉnh cao hiếm thấy trong các thời kỳ quan trắc;

+ Lũ lịch sử là lũ có đỉnh cao nhất trong các thời kỳ quan trắc và điều tra khảo sát.

Hình 9: Đường quá trình đỉnh lũ cao nhất năm